Trong gần 20 năm hoạt động trong lĩnh vực tài chính doanh nghiệp và tư vấn cho hàng nghìn CEO tại Việt Nam, tôi đã chứng kiến không ít những câu chuyện đau lòng về sự sụp đổ của các doanh nghiệp từng thành công rực rỡ. Điều đáng buồn là phần lớn những thất bại này không phải do thị trường khó khăn hay cạnh tranh khốc liệt, mà chính là do những sai lầm cơ bản trong quản trị tài chính mà các CEO đã mắc phải.
Hôm nay, với vai trò là người đã đồng hành cùng nhiều doanh nghiệp vượt qua khó khăn và phát triển bền vững, tôi muốn chia sẻ những bài học xương máu về những sai lầm chí mạng mà các CEO thường mắc phải trong quản trị tài chính. Đây là những câu chuyện thực tế, những con số cụ thể và những bài học đắt giá từ chính sân chơi kinh doanh Việt Nam.
Sai lầm số 1: Coi tài chính chỉ là “ghi chép sổ sách”
Nhiều CEO, đặc biệt là những người xuất thân từ kỹ thuật hoặc kinh doanh, thường có quan niệm sai lầm rằng tài chính chỉ là việc “ghi chép sổ sách”, ghi chép thu chi và nộp thuế cho nhà nước. Đây là một sai lầm cực kỳ nguy hiểm.
Tôi nhớ câu chuyện của anh Minh, CEO của một công ty sản xuất linh kiện điện tử ở Bình Dương. Công ty anh khởi nghiệp từ năm 2018 với vốn ban đầu 2 tỷ đồng. Nhờ am hiểu kỹ thuật và có mối quan hệ tốt với các khách hàng, doanh thu của công ty tăng trưởng nhanh chóng, đạt 50 tỷ đồng sau 3 năm hoạt động.
Tuy nhiên, anh Minh luôn coi việc quản lý tài chính là “chuyện của kế toán”. Anh chỉ quan tâm đến doanh thu, còn việc phân tích chi phí, quản lý dòng tiền, đánh giá hiệu quả đầu tư thì hoàn toàn giao cho nhân viên kế toán. Kết quả là dù doanh thu cao nhưng lợi nhuận thực tế rất thấp, chỉ khoảng 3-4%. Tệ hơn nữa, công ty thường xuyên rơi vào tình trạng thiếu tiền mặt để trả lương nhân viên và thanh toán cho nhà cung cấp.
Điểm bùng phát xảy ra vào cuối năm 2021 khi đại dịch COVID-19 khiến nhiều khách hàng hoãn đơn hàng. Doanh thu giảm mạnh nhưng chi phí cố định vẫn cao, công ty nhanh chóng rơi vào khủng hoảng tài chính. Anh Minh mới thực sự hiểu rằng không biết quản trị tài chính có nghĩa là không biết điều khiển doanh nghiệp của mình.
Thực chất của quản trị tài chính là gì?
Quản trị tài chính không phải chỉ là ghi chép số liệu, mà là nghệ thuật và khoa học về việc tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực tài chính để tạo ra giá trị tối đa cho doanh nghiệp. Nó bao gồm:
•Lập kế hoạch tài chính: Dự báo dòng tiền, lập ngân sách, xác định nhu cầu vốn
•Quản lý vốn lưu động: Tối ưu hóa chu kỳ tiền mặt, quản lý hàng tồn kho, công nợ
•Đánh giá và quyết định đầu tư: Phân tích hiệu quả các dự án, phân bổ nguồn lực hợp lý
•Quản lý rủi ro tài chính: Nhận diện, đo lường và kiểm soát các rủi ro
•Tối ưu hóa cấu trúc vốn: Cân bằng giữa vốn chủ sở hữu và nợ vay
Một CEO hiểu đúng về quản trị tài chính sẽ biết rằng mỗi quyết định kinh doanh đều dựa trên con số tài chính. Việc mở rộng thị trường, tuyển dụng nhân sự, đầu tư thiết bị hay thậm chí thay đổi chính sách bán hàng đều cần được đánh giá kỹ lưỡng về mặt tài chính.
Sai lầm số 2: Không phân biệt được doanh thu và lợi nhuận
Đây là một trong những sai lầm phổ biến nhất mà tôi gặp ở các CEO, đặc biệt là những người mới khởi nghiệp. Họ thường tự hào về con số doanh thu “khủng” mà quên mất rằng điều quan trọng không phải là bạn kiếm được bao nhiều tiền, mà là bạn giữ lại được bao nhiều tiền.
Tôi từng tư vấn cho chị Lan, CEO của một chuỗi cửa hàng thời trang ở TP.HCM. Chị rất tự hào khi kể về doanh thu 100 tỷ đồng/năm của chuỗi cửa hàng. Tuy nhiên, khi tôi hỏi về lợi nhuận, chị lúng túng không trả lời được. Sau khi phân tích chi tiết, chúng tôi phát hiện ra rằng dù doanh thu cao nhưng lợi nhuận ròng chỉ đạt 2%, thậm chí có những tháng còn lỗ do chi phí vận hành quá cao.
Tại sao sai lầm này lại nguy hiểm?
Khi chỉ tập trung vào doanh thu mà bỏ qua lợi nhuận, CEO sẽ đưa ra những quyết định sai lầm như:
•Chấp nhận các đơn hàng có lợi nhuận thấp hoặc thậm chí lỗ chỉ để tăng doanh thu
•Đầu tư mở rộng quy mô mà không tính toán đến hiệu quả
•Cạnh tranh bằng cách giảm giá một cách vô tội vạ
•Không kiểm soát được chi phí hoạt động
Cách khắc phục:
1.Thiết lập hệ thống báo cáo định kỳ: CEO cần có báo cáo lợi nhuận chi tiết theo từng sản phẩm, dịch vụ, khu vực địa lý
2.Phân tích biên lợi nhuận: Hiểu rõ biên lợi nhuận gộp, biên lợi nhuận hoạt động và biên lợi nhuận ròng
3.Đặt mục tiêu lợi nhuận cụ thể: Không chỉ đặt mục tiêu doanh thu mà còn phải có mục tiêu lợi nhuận rõ ràng
4.Thường xuyên đánh giá hiệu quả: So sánh lợi nhuận thực tế với kế hoạch và với các đối thủ cùng ngành
Hãy nhớ rằng, trong kinh doanh, không có gì là chắc chắn 100%, nhưng với kiến thức tài chính vững chắc và hệ thống quản trị hiệu quả, bạn sẽ có thể đưa ra những quyết định sáng suốt và dẫn dắt doanh nghiệp vượt qua mọi thách thức.
Hãy đăng ký ngay khóa học TÀI CHÍNH KẾ TOÁN THUẾ THỰC CHIẾN DÀNH CHO CEO, CFO, KẾ TOÁN TRƯỞNG để giúp DN của bạn phát triển bền vững.
